Submitted on 2008/12/30 at 5:09am
We are here posting the 2008 Year-end Report of Mayor Helen C. De Castro to the People of Bulan. Merry Christmas and a Happy New Year to all! – From LGU- Bulan PIO…
Mayor Helen C. De Castro
Bulan, Sorsogon
2008 REPORT TO THE PEOPLE OF BULAN
INTRODUCTION:
Sa Entero na mga Taga-Bulan,
Sa Pinapadaba Ko na mga Kabungto:
Ini tabi an saiyo Mayor nan Ina san Bungto, si Helen “Baby” De Castro.
Ihahatod ko tabi sa iyo niyan an taunan na report san ato Gobierno Lokal, sa paagi san ako Opisina. Ini tabi an 2008 Year-end Report to the People of Bulan.
Naging tradisyon na san Administrasyon De Castro an magreport saiyo taun-taon tungkol sa mga accomplishments, mga proyekto, mga programa nan mga puwede pa o dapat himuon basi mapakay-d lalo nato an komunidad Bulaneno.
Ini tabi sayo na obligasyon na inhihimo ta sa ngaran sin transparencia nan accountability sa mga taga-Bulan. Didi sa Probinsiya san Sorsogon, solamente an Bulan lang an may irog sini na pag-impormar sa tawo.
Pilosopiya political san ako administrasyon na dapat aram san tawo kun nano an inhihimo o mga nahimuan namo na mga lideres na inhatagan tiwala nan mandato na mao an magkaput nan magmanehar san komunidad, Dire tabi nawawara sa amo isip na kaya kami hinatagan kumpiansa kay basi magiyahan an komunidad sa inlalaoman na kaayadan, pag-unhan, prosperidad sa butnga sin sayo na matuninong nan trangkilo na kapalibutan. Education and Information empowers the people. Empowerment of our constituents help promote and build a participatory governance.
Daghanun na an narecibe ko na mga positibo na feedback nan komentaryo tungkol sini na Annual Report. Nan aram ko na mayoriya san ato mga ciudadano naghuhulat nan nag-aapresyar sini na annual report.
THE HELEN PROGRAM:
Ini na Report mapaisi gihapon san mga accomplishments nato sa HELEN Program. An HELEN Program mao baga tabi an manungod sa H para sa Health o Salud, E para sa Education, L o Livelihood o Pagbuhay-buhay, E for Environment o an Kapalibutan, nan an N para sa Nutrition. Programa nato ini para sa kaayadan san komunidad ta.
Sa sulod sin lima na kataun, padagus nato na indadagdagan an mga maitindog ta na na pundasyon nan mga accomplishments. Organizado ta na an kada opisina na maasikaso sa pagdeliber sini na mga mayor na serbisyo nan programa.
A. HEALTH PROGRAM
Unahon ta na muna an programa sa Health o Salud.
San Disyembre 12, inresibe ko an award para sa mga taga-Bulan hale sa Provincial Government komo sayo kita sa mga bungto na inrecognisar sa Sulong Salud Sorsoganon Annual Recognition of Best Health Practices. Patutuo ini na an saato Rural Health Unit ungod nan dedikado sa paghatag serbisyo sa ato mga kabungto.
Sa Maternal and Child Health Program, o programa para sa mga ina nan mga kabatan-an, huyaa an mga nahimo san RHU ta: An para sa mga Ina nan Burod mao an mga minasunod, para sa entero na 63 na barangay:
1. Poco mas o menos 1,700 na burod an inasikaso san mga midwife nan mga nurse ta;
2. Sa mga burod na ini, depende sa situasyon san pagburod nira, nakarecibe sin atensiyon medical nan hinatagan sin bulong na TT1, TT2, TT3, TT4, TT5, TTL, TT2+. May nakarecibe man sa kanira sin partial iron o complete iron supplement para sa pagburod;
3. An mga midwives nan nurses nato sa RHU nakapagpaanak sin 1,743 na burod sa bilog na Bulan. An 178 sini nakadeliber sa RHU Center sa Obrero, nan an 47, sa Otavi Barangay Health Center;
4. Pakapanganak sini na mga burod, kada saro sa kanira nakarecibe sin at least sayo na post partum care-visit san mga midwife, nan naayudahan sira para sa breastfeeding o pagpadudo san ina. Entero man ini na mga nanganak na ina nakarecibe sin Iron nan Vitamin A Supplementation.
5. Importante lang na impormado an mga ina nan mga burod ta san iskedyul san mga centers nira sa kada barangay.
An para naman san mga Bata o Kabatan-an mao ini an mga nahimo para sa kanira san Municipio , sa paagi san Rural Health Unit:
1. Sa Expanded Program of Immunization o pagbakuna, poco mas o menos 1,900 na kabatan-an o mga baby edad 0-11 months old an hinatagan libre bakuna san ato mga health workers sa entero na 63 na barangay. Ini na mga baby, depende sa kanira edad o bulan, nakarecibe libre bakuna sa BCG, Anti-Dipthteria 1, DPT2, DPT3 , Kontra Polio OPV1, OPV2, OPV3, Kontra Tigdas o measles, Kontra Hepatitis B1, Hepatitis B2, Hepatitis B3, nan Vitamin A supplementation;
2. Sa Programang Garantisadong Pambata 2008, nakahatag an RHU sin Vitamin A Supplementation para sa 1,466 na babies an edad 6-11 months; 11,442 na mga bata na an edad 1 hasta 5 anyos; 2,765 na bata na an edad 5 hasta 7 anyos;
3. Sa Deworming o paghimulate san mga bata: 2,910 na mga bata an edad 1 hasta 2 anyos an nahimulatehan, nan 10,020 na mga bata edad 2 hasta 7 anyos an nahimulatehan;
Sa household Salt Testing, basi maggamit sin iodized salt, 1,627 na kabalayan an salt tested san RHU.
Sa Sight Saving program san Municipio, 16 na pasyente na may katarata an in-eksamin ta, nan 6 sa kanira an napa-operahan ta.
Sa sexually transmissible disease, 21 na pasyente an in-aasikaso san municipio sa mga hapdos na ini.
Sa National Tuberculosis Program, o may mga TB, 623 na pasyente an indanunan san municipio. Manlaenlaen na proceso sin pagbulong an inhimo san RHU basi madanunan ini na mga pasyente.
Sa Rabies, 19 na pasyente an dinara sa mga health centers ta nan ini inasikaso man. Sa Filariasis Program, 83, 692 katawo sa bilog na Bulan an pinahatodan ta sin tomada na bulong kontra sa Filariasis o tibak o hapdos na dara san kagat san namok
Sa Diarrheal Disease Control Program o pag-asikaso san mga bata na suka basyada, 461 na bata edad 1 hasta 14 anyos an binulong nato. Puwera suon, 1788 pa na mga bata an nagkaigua kita sa RHU sin Under Five Clinic.
Sa RHU man nan mga Barangay Health Stations ta, nakapakonsulta sa ato an 7,534 na pasyente; nakahatag kita laboratoryo o laboratory Examination para sa 4,647 na pasyentena nagpa-urinalysis, fecalysis, Hemoglobin test, Blood typing, Platelet Count, FBS, nan Sputum examination; 244 sa mga pag-asikaso sa mga samad; Nan 101 na medico-legal cases an inatenderan san ato RHU doctors. Puwera pa tabi sini na laboratory tests san RHU, an ako opisina nag-ayuda sa 174 na mga tawo para makabayad sa mga pagpa-ultrasound nan iba na klase sin laboratoryo sa pribado na clinic.
Sa Dental Program nato, batog na preschoolers hasta daragko na, 2,404 na pasyente an nahatagan sin dental preventive nan curative treatment.
Sa Family Planning Program, 5,425 na inasawhan an presente indadanunan san RHU sa kanira pagplano san pamilya sa mga metodo sin pagpamilya. Puwera pa ini sin pagkondukta sin mga Responsible Parenting Movement Activities na may tig-narapulo na mag-arasawa sa mga barangay san San Franciso, Palale, Cadandanan, JP Laurel, San Juan Bago, Calomagon, Sta Remedios, Fabrica, San Vicente nan Zone 2.
An RHU nagkondukta man sin Environmental Sanitation Program. Invuelto didi an inspeksiyon sin mga water facilities nan mga Food Establishments, pati na an mga sanitary practices san mga punerarya. Nan padagus man an Information, Education, communication campaign nato kontra sa Dengue. Komprehensibo man an monitor nato sa Dengue Watch basi maibitaran ta ini na peligroso na hapdos.
Huyaa pa an mga iba na aktibidades san RHU:
1. Enero hasta Pebrero: IEC tungkol sa Philhealth Card Usage; Filariasis Elimination campaign; Operation Timbang; Implementation of Private-public MIXS DOTS System Health Ptogram Implementation Review; Blood letting and Bloodtyping sa SSC; nan IEC tungkol sa sexually transmitted diseases;
2. Marso-Abril::Buntis Class para sa mga burod na ina; bloodletting activites; Pap smearing test ; RHU Lakbay aral sa mga lugar na may best practices;
3. May: Medical-dental mission sa Bulan South na in-sponsor san LGU, PNP nan Bantay Bayan;
4. Filariasis Test sa 83 na barangay san Bulan;
5. September: Provincial Congress para sa Buntis Congress
6. October: Medical Dental mission para sa mga senior citizens;
Gusto ko man po gihapon ipadumdom na an ato RHU may on na sin duwa na doctor, si Dra. Payoyo nan si Dra. Kates Rebustillo kay talagang kulang na kita mga medical professionals sa mga public health centers ta. Pinasiguro ko na mabudgetan ini na position sin additional doctor sa RHU.
Puwera suon, an Pawa hospital dire na pareho san dati na kulang sa doctor. Niyan, mayon kita inhuron na duwa Visiting Doctors, si Dr. James Apin nan Dr. San Jose, na maalalay kan Dra. Palad lalu na kun Sabado nan Domingo na napahuway man an ato Resident Doctor. Aram man baga nato na ini na Pawa Hospital dire man ini sakop san municipio ta kundi san Gobierno Probinsiyal sa irarum san Gobernador. Pero, ako na mismu an naghimo paagi basi mapagaan ta an situasyon san mga kabungto ta, lalo na an mga pobre na ciudadano na dire makabayad sa mga pribado na hospital o clinic. Nan sayo sa positibo na resulta dahilan san mas naatenderan san mga doctor ta an mga narani sa Pawa, an record na mas daghan na niyan na tawo an nagrarani sa Pawa Hospital kesan sadto na nakaagi na mga panahun na kulang kita sa doktor. Sadto grabe an reklamo sa media tungkol sa maluya na serbisyo san Pawa Hospital, dire na tabi niyan. Kun may-on man, ipaabut po niyo sa ako opisina kay ako mismo an mapaabot kan Gobernadora Sally Lee.
Padagus man an continuing training san ato mga BHWs sa kada barangay kay sira an mga nasa frontlines san health care. Bilog an suporta ko sa budget nan professional development para sa mga BHW.
An ambulancia san municipio nakabiyahe sin 84 beses para sa mga emergency na pasyente puwera lang kun may diperensya ini na sakayan, pero an ako opisina dire nagpapahuway sa pagdanun na makadisponer an ato mga pamilya san pasyente kun emergencia. Nan wara kita sin mga disease outbreaks o epidemics kay ensigida na aktibar an ato RHU nan mga public health service providers sa ananuman na mga problema pangkalusugan.
B. PROGRAMA SA EDUKASYON:
An masunod na programa mao tabi an Education.
Aram man nato na an pag-asikaso sa edukasyon nasa sayo na nasyonal na ahensiya, an Department of Education o DepEd. Pero dire ini nagangahulugan na dire nagrereparo an gobierno local sa mga puwede himuon basi makasuporta nan makapaunhan sa mga aspeto sin pag-adal san ato mga kabungto na nangaipo sini, lalo na an mga kawaraon nato na ciudadano. Kaya ngane, maski kulang an pundo o budget san municipio padagus kami naghihimu sin mga programa o proyekto na makasuporta sa edukasyon.
Batug pa san mag-asumir si Guiming nan ako bilang Mayor, sayo na ini na sector sa inpokusan namo. Sa katunayan sa panahun ni Ex-Mayor Guiming, pito na barangay public high schools an naitindog nan na-establisar, sa Beguin, San Juan Bag-o, Gate, Butag, Otavi, Cadandanan, nan JP Laurel. An nagkapera sa mga escuelahan na ini mga national high schools na sa paagi sin congressional legislations. Sa turno ko niyan, batog san 2004, insusuportahan san municipio an honorarium san mga volunteer teachers sa mga high schools na ini. Nan daghanun na na infrastructure improvement nan development an indagdag san gobierno local. Testigos sini an mga residente suon na mga barangay.
Puwera suon, intindog ta an Heavy Equipment nan Roadbuilding Program kay basi maabrihan, mahingayad, marehabilitar, mamantenir an entero nato na mga tinampo. Sa paagi sini na mga infrastructure programs nan projects, naging masayon o facil an pagbiyahe san mga maestro/maestro nato nan madali na an transportation services para sa mga escuela ta. Dako ini na katipiran sa ato mga magurang, nan deri na delikado an pagbiyahe san mga nasa sector san edukasyon.
Insaysay ko gihapun ini kay konektado ini sa entero na improvements nan mga educational promotion nato sa presente na panahun. Mayad na mapadumdum ta gihapon an ato komunidad sa bagay na ini.
Niyan na taon 2008, daghanun man na mga accomplishments an gusto ko tabi ireport saiyo tungkol sa suporta nato sa Education Program.
San Mayo, iuntindog ko an The Mayor Helen Scholarship Grant na an katuyuhan himuon na iskolar san municipio an entero na high school valedictorian hale sa mga barangay high schools. Sa niyan onom (6) na iskolars an suportado san municipio. Nasa second semester na sira, an lima(5) nag-eescuela sa Sorsogon State College sin BS Accountancy, an sayo(1) sustentado ta sa Technological University of the Philippines sa Manila, BS Accountancy man an inkukuwa na kurso. Entero ini na mga kabatan-an kaya mag-adal pero kawaraon. Kaya an municipio an nagbalukat sa kanira pag-adal.
Dies y siyete (17) na high school graduates an pinaescuela san municipio sa TESDA-sponsored technical-vocational course sa Bulusan National Vocational and Technical School. An gobierno local an nag-tuition sa kanira sa sulod sin sangtaon, may diyo man sira na allowance. Nakatapos na an dies y sais (16) sa kanira. Opat na sa niyan an nasa On-the job Training sa Manila. An iba sa kanira inhuhulat na ma-iskedyul.
Sa Scholarship Facilitation Program, inasistehan san municipio ta an pagkuwa scholarship exams san mga high school graduates nato. 78 an nakapasar nan sa niyan, sa paagi san TESDA, nag-eerescuela na sira sa AG Villaroya, Solis Institute, ACSAT nan sa Bicol Mechant Marine College sa Sorsogon. Sa Ladderized Education Program, inasistehan ta an duwa na graduate na maka-scholarship sa Sorsogon State College sa Sorsogon City.
San Mayo, bilang danun san municipio sa mga estudyante, sitenta (70) na mga estudyante an kinuwa nato para sa Special Program for the Employment of Students o SPES na kapartner an Department of Labor and Employment o DOLE. An sisenta porsyento san suweldo nira kargo san budget san municipio, nan kuwarenta porsyento an sa DOLE. An nakuwa nira na suweldo mao man an inpang-tuition nira san nakaagi na semester.
San school vacation san Abril nan Mayo, inlunsar nato an Career Explorer and Counseling para sa 488 na mga estudyante basi makapili sira sin tama na kurso sa college para sa school opening niyan na First Semester 2008.
Sayo sa mga programa sa edukasyon na insusuportahan san ako Opisina mao ini na Alternative Learning System o ALS, sayo na non-formal education scheme san DepEd para sa mga kabungto ta na dire nagpakatuntong pag-eskuela o kaya dire nakatapos sin elementary o high school. Sa sulod sin pera na semana na pag-eskuela surosabado san mga naka-enroll sa klase na ini, hahatagan sira examinasyon, nan kun makapasar sira san test, tatagan sira sin sayo na completion certificate na katumbas sin pag-adal sa elementary o high school na magagamit nira bilang education credentials. May mga ALS schools kita na in-organizar sa Zone 2, Fabrica, San Francisco nan an mga escuelahan na invuelto mao an Bulan South District nan Saint Louise de Marillac School o dating CIC.
Sa sulod man sini na taon 2008, Siyento Sisenta y nuwebe (169) na mga estudyante hale sa manlaen-laen na escuelahan nan mga barangay an intagan ta sin Educational Assistance. An kantidad san naihatag ta na assistance bale P354,268.10. Entero ini mga pobre na escuela. May sistema man kita sin pagpili o pag- screen sini na mga estudyante.
Sayo sa pinakadako na kadanun san ako opisina sa pagpatupad sin irog sini na social service program mao an Municipal Social Welfare and Development Office o MSWDO, sa pamumuno ni Mrs. Adelfa Espenocilla nan an kaniya mga kaurupod, na mga mayad nan maasahan na mga professional social workers.
Importante sa mga programa na ini an Child and Youth Welfare Program. Kaakibat naman sini an mga programa para sa womens’ welfare nan para sa mga differently abled.
Sa lado san mga kabatan-an: Establisado nan mantenido nato an Day-Care Service Program na saro na mandato san gobierno nasyonal. Sa tutuo, maski may-on sin mga national programs na inpapatupad sa mga lower local governments, madepende man gihapon ini sa mga lideres local na maimplementar suon na program. Maski nanu kamayad na programa nasyonal kun dire ipautob sa local, wara suon mangyayari. Pero dire kita irog suon didi sa Bulan. Deteminado kita na maimplementar ini na mga programa nan puwera suon may mga innovations o improvements pa kita na indadagdag basi lalo maging episyente an programa.
Isaysay ko na niyan an mga programa serbisyo sosyal na nakatakod sa programang pan-edukasyon san ako administrasyon:
1. Day-Care Service Program: Programa ini para sa mga bata edad 3 hasta 6 anyos lalo na sa mga barangay, kun haen kadamay an gobierno sa pag-asikaso san pundasyon sa edukasyon san mga bata na inbibilin san mga magurang sa centers. Programa ini para sa bilog na taun. Integrated ta man sa programa na ini an Early Childhood Care and Development o ECCD, na programang pangnasyonal nan pinakusog ni Governor Lee. May counterpart kita didi na 200,000 pesos;
Sa niyan may-on kita sin 67 na Day Care Centers sa 58 na barangays, nan ini nag-aatender sa 1,050 na mga pres-schoolers. Nan makusug an suporta san municipal government sa pagtrain nan pagdevelop san ato mga Day Care Workers. Maski baga subsidia ini san mga barangay budgets, dako na porsiyento sa training nan capability building sini na mga volunteers an kargo san municipio. May-on kita sin 12 na bag-o na day care workers hale sa Montecalvario, G. Del Pilar, Sta.Teresita, Magsaysay, Pawa, Lahong, Zone 7, Namo, Bical, Osmena, Quezon, San Jose, Calomagon, nan Somagongsong.
Gusto ta man pasalamatan si Gobernadora Sally Lee sa paghatag sin mga uniporme para sa mga Day Care workers nato sa Bulan. Niyan na Disyembre, pinaogma ta man ini na mga mahigos nato na mga day care workers sa paagi sin sayo na Christmas Party.
2. Sa sector san mga Working Children: In-organisar ta an 18 na mga taga-San
Vicente na kabatan-an nan inhatagan ta sira sin psychological and educational intervention kaupod na an mga sessions para sa group work, value formation and self-enhancement. Ini man na mga bata benepisyario san ato Back-to-School Program nan kaupod didi an paghatag sa kanira sin mga kagamitan sa escuelahan basi maka-erescuela guihapon. Tinipon ta man an mga magurang sini na mga bata nan inturukduan san MSWDO sin mga self-enhancement activites nan an tungkol sa derecho sini na mga kabtan-an. An tutuo, dire ta intotolerar ini na mga working children kay bawal ini sa batas, kaya an inhihimo ta sa niyan na matukduan an magurang sa direcho san mga bata nira na dire dapat nag-tatrabaho kundi nasa escuelahan. ;
3. Unlad Kabataan Program o An programa sa Out-of-School Youth o
OSY: Sa taon na ini, may-on kita sin 124 na mga kabatan-an na dire na nag-eerescuela an inasikaso san municipio sa paagi san MSWDO. Hale sira sa San Isidro, Libertad, Laurel, Inararan, Fabrica, San Ramon, Zone 7, Lahong, San Francisco, Aquino, San Vicente, Obrero, Dolos. Sa paagi sini na Unlad Kabataan Program, nakapartisipar sira sa sayo na Orientation Training san Marso 8-9 sa Irosin , Sorsogon. Kaupod man sa mga training o edukasyon nira an team building activities manungod sa self-development, positive values and team work. Intukduan ta sira sin manera sin mga business ventures o pagnegosyo pareho san t-shirt printing. Pasalamat kita sa mga SK Councils san Laurel, Aquino, San Francisco, Libertad, Lahong, Inararan nan San Vicente sa incontribuer nira na pondo basi maging pasil ini na mga programa.
4. Importante man na parte san education program nato an manungod sa pamilya. Kaya mahigos kita sa mga Pre-marital counseling activities san MSWDO. Sa taon na ini, nakaserbi kita sin 210 na pades sin maarasawa bilang preparasyon sa pagpamilya.
5. Mantenido nan insususteneran ta man an ERPAT Program o Empowerment
and Reaffirmation of Paternal Abilities para sa mga padre de pamilya. Nag-pakondukta kita sin sayo na educational orientation san Oktubre 6-7 sa irarom san Gender and Development Program. 23 na mga ama ng tahanan hale sa Zone 7, Aquino, Zone 8, Laurel nan Santa Remedios an nag-atender. In eenganyar ko entero an mga padre de pamilya o mga ama didi sa Bulan na mag-entra sini na ERPATS program san municipio. Kontakon lang tabi an ato MSWDO. Daghanun na positibo na bagay an maaraman ta didi.
6. Sayo tabi sa mga programa na harani sa puso ko mao ini na SpEd o Special Education para sa mga bata na buta, ngula, bungol (mga deaf-mute), o mga bata na may kapansanan, na programa san Department of Education o DepEd na nasa Bulan South District. 16 na bata an naka-enroll sa klase na ini. Puro ini mga pobrehon na bata na in-aasikaso sin sayo na mahigus na Special Education Teacher na si Mr. Edmund Morata. May mga kaurupod man siya na mga paratukdo, pero ini si Edmund sayo na bayani sa pag-asikaso sini na mga may kapansanan. Sayo man sa mga kadanun pa niya an saato Municipal Administrator Luis De Castro na matukdo sin computer for the Blind. Dahil ngane sa malumoy man an puso san pamilya ko sa mga irog sini, bulan-bulan, personal na nag-aayuda ako nan an mga bata ko na si Konsehal Dondon nan si Dr. Marlon De Castro na nasa Amerika sin 5,000 pesos para sa kanira pamasahe nan allowance. Nag sponsor man si Konsehal Joey Guban sin sayo na bata na buta na taga-Polot.
Kun sin-o man tabi sa iyo an may mga mayad na buot lalo na an mga nasa abroad, mahuron tabi kami na makadonar kamo sin mga Braille storybooks para sa mga bata nato na may kapansanan.
Sa hanay san ato Sangguniang Bayan, sa pamumuno ni Vice Mayor Awel Gogola, permi man sira naaktibar sa mga barangay na nangaipo sin ayuda sa paagi sin lehislasyon para mapasarig nan mapaunhan ta an sector sa edukasyon didi sa Bulan.
Niyan na taun, maski baga kapus nan kulang an saato mga pundo pero inhinguha san ako opisina, nan sa suporta san Sangguniang Bayan, na makadanun sa mga pangangaipo infrastraktura san nagkapera na barangay didi sa Bulan. Halimbawa, sa Bulan North District Central School -A, in pa-improve nato an School Clinic sa kantidad na 10,000 pesos; in danunan ta an Barangay Otavi na mahingayad an kanira Day Care Center sa kantidad na 32,000 pesos; repair nan rehabilitasyon san classroom sa Calomagon, 150,000 pesos an hinatag san municipio; nagpatindog kita classroom extension sa Fabrica, kantidad 100,000 pesos. Nan yuon tabi na tinampo pasulod sa Bulan National High School, parte suon an patrabaho tabi san municipio, san ako opisina.
Daghanun pa na mga solicitations nan request san mga escuelahan ta, sa elementary, high school o colehiyo man, publiko o pribado, kaupod na an mga teachers groups o student organizations an inhinguha nato tabi na maaktibaran. Dire ko naman kaipuhan isaysay didi an mga padiyo-diyo na mga ayuda o aktibidades pangedukasyon na pag tiniripon ta tabi nakadanun sa ato academic sector. Kaupod na didi an mga sa scouting activites, sports non athletic meets, school trainings, mga pacontest san Deped sa luwas san Bulan, mga extracurricular activites, mga school pageant and cultural presentations nan manlaen-laen pa. Ini tabi sakop san ato paghinguha na maonra ta ini na programa para sa ikaayad san ato komunidad. Nan sayo sa ugali ko na kun kaya man lang san ako iskedyul, nahinguha talaga ako na mabisita an mga escuelahan lalo na kun may mga imbitasyon sira sa mga programa o aktibidades nira.
San Disyembre 12, Biyernes, hinimo ta didi sa Bulan an ikalimang taun na selebrasyon san Bulan Teachers’ Day. Ini na Teachers’ Day sayo na aktibidad na inbatugan ko sa bungto ta san 2004 bilang paghatag onra nan recognisyon sa propesyon nan bokasyon san ato mga paratukdo o edukadores sa Bulan. Maogmahun nan puno sin kahulugan an adlaw san Teachers’ Day didi sa Bulan. Nagtiripon an entero na mga paratukdo sa Bulan, publiko o pribado man, formal o non-formal education man, nan kaupod na an mga retirees nato sa mga naimbitaran. An program na panggabi san Teachers’ Day an sayo sa pinakamakolor nato na aktibidad didi sa Bulan niyan na taun.
Ionabi ko ngay-an tabi na san 2005, nakarecibe ako sin Presidential Plaque of Recognition hale kan Presidente GMA dahilan sa pag-organize ta sini na Teachers’Day.
C. LIVELIHOOD O PROGRAMA PANGKABUHAYAN:
Pakatapus san Health nan Education Programs, makadto naman kita sa report ko para sa Livelihood component o programang kabuhayan san HELEN Program.
Unahon ta muna an naging mga aktibidades san PESO o Public Employment Service Office san municipio. Ini inkakaputan ni Mrs. Anilin Diaz.
Sayo sa problema nato dire lang didi sa Bulan, kundi sa bilog na Pilipinas, an pagtrabaho o employment. Kaya ngane, naghihinguha an gobierno local ta na maki-tie up sa mga employment agencies basi mahatagan ta oportunidad an mga kabungto ta na naghahanap sin masuludan na trabaho. In-establisar ta an Employment Facilitation Services.
Para sa local na employment, nakitie-up kita sa nagkapera na ahensiyas para sa placement sin mga trabahador. Nagkanhi sa ato an Taytay sa Kauswagan, Inc., Gervasio Security and Investigation Agency, nan an Jolibee Bulan. Sa 388 na aplikante, may nakapasar na 139 na aplikantes, nan niyan may trabaho na.
Para sa trabaho sa abroad, naki-tie up kita na ma-facilitate an pag-apply nan processing san mga aplikante sa tulo na placement agencies pareho san Zontar Manpower Services, Inc., Novation Resources Philippines, Inc., AU Management Services, Inc., na puro accredited san POEA. 150 na aplikante an nakuwa na nan an mga ini nasa proceso na sin final interview nan training. Puwera suon, inaayuan ta sin deployment report ini na mga ahensiyas kay basi masubaybayan ta an mga kababayan na matrabaho abroad.
Para sa Self-employment Program, an KALIPI o Kalipunan ng Liping Pilipina, sayo na grupo sin 50 na mga kababayehan sa Bulan, indanunan man san municipio na mafacilitar an financial grant para sa kanira na kantidad 98,000 mil pesos hale sa DOLE para sa kanira livelihood program para sa paghimo sin sabon. Parte man san Women Welfare Program para sa mga kababayehan hale Aquino, Zone 7, nan Laurel an pagkondukta sin Basic Business Management Training san DSWD, nan an flower arrangement training san Provincial Agriculture Office. Inupod ta na sa training na ini an Persons with Disability o may mga kapansanan.
An PESO man tabi nakaigua sin Career Guidance Services o Career Explorer/ Employment Counselling para sa 538 na mga tawo na naghahanap sin trabaho. Sa paagi sini na-igigiya sira kun diin nababagay na trabaho.
Inimbitaran ta man san Septyembre an Department of Foreign Affairs-Regional Office na magkanhi sa Bulan para sa kanira mobile passport processing. Durante san pagkanhi nira, nakaparelease na an DFA sin Machine Readable Passport para sa 65 na mga aplikantes.
Basi man madanunan ta an nasa sector san Transportasyon o pagpasada na makatipidtipid man san kanira mga bayadan sa Land Transportation Office, naki-tie-up kita sa Land Transportation Office o LTO na magkanhi sa Bulan para sa kanira E-Patrol Mobile Registration batug na Agosto 4-hasta Septymebre 15. Maski ngane baga may oru-aberiya san telecommunication lines nira, alagad daghan na mga drivers nato nakakuwa sin mga rehistro, lisensiya nan iba pa na mga papeles sa LTO sa mas barato na kantidad dahil dire na nagkadto pa sa Sorsogon City. Pasalamat tabi kita kan LTO Regional Director Atty Ramon S. Roco, Mr. Juan Bandola nan Mr. Francis Nelmida nan an bilog na staff san LTO Region V sa serbisyo na in extender nira sa ato. An sabi sa LTO, otro taun mabalik guihapon sira didi kay dako na bungto an Bulan para sa vehicle registration.
An agricultura an pinakadako na sector na inhahalean san pagbuhay nan pagkaon san mga tawo didi sa Bulan. Kaya ngane, sa paagi san Municipal Agriculture Office, inhinguha san municipio na makapaabut sa mga paraoma nan paraisda sin mga ayuda sa kagahuman nato nan sa paagi sin mga pakikoordinar nan koneksiyon sa mga ahensiyas na makadanun sa ato.
Sa sulod sini na 2008, ini an mga nahimuan ta sa lado san Agrikultura:
1. Distribusyon sin 35 na orig para sa 35 na paraoma
2. Paghatag sin onum(6) na karabaw sa onum na paraoma
3. San panahun san Krisis sa Presyo san Bugas san Agosto, pagtanum maritatas an pinokusan ta, kaya nagdistribuer kita mga pisog nan itaranum sa 1,700 na kabalayan nan 77 na escuelahan;
4. Nakaayo kita 350 kilos na hybrid yellow corn sa opisina ni Congressman Escudero, pinanghatag ta ini sa 295 na paraoma;
5. Hale sa Department of Agriculture, Gahi sin paray an indistribuer ta libre , 1,683 na sako an inpanghatag ta sa 1,462 na paraoma basi makatanum sa 1683 na hektarya sin pasakay;
6. Nanghatag an municipio sin 100 na pakete sin Zinc Phosphate kontra sa peste na iraga;
7. 57 na paraoma sa kalubihan an nahatagan ta sin agricultural salt fertilizer;
8. Nakikoordinar kita sa Department of Agriculture para sa discount sin abuno sa paray, sa kada bag sin abuno may diskuento na 250 pesos. 1,129 na paraoma an nakinabang sa 2,254 sako sin fertilizer;
9. Naghatag man kita sin 2,000 na pakete sin Bio-N Seed Innoculant sa 500 na paraoma;
10. Naghatag an municipio sin sayo na hand tractor, mechanical Thresher nan Blower sa sayo na kooperatiba sin mga paraoma sa Antipolo, Nasuje, Namo, Inararan nan Calomagon
11. Inayuan ta man sa sayo na Spanish NGO Accion del Hambre an Gate Irrigators Association, kompuesto sin 25 na paraoma, sin sayo na hand tractor;
12. Nagpaloan kita sin 30 sakos na gahi sa 30 man na hybrid rice users;
13. Nagkondukta an MAO sin 3 na Farmer Field Schools sa mga barangay san San Francisco, Lahong, nan Gate para sa 106 na paraoma nan paratanum gulay. 16 na semana ini inkondukta;
14. Nakakuwa man tabi kita sin flatbed mechanical dryer para sa Lafapara cooperative , o mga paraoma san Fabrica, Lahong, Pawa, San Rafael;
15. Sayo na grupo hale sa University of the Philippines an inasistehan ta sa
Pagkondukta/ pag-adal sin pili resin for commercial production;
15. Nakikoordinar man kita sa Provincial Veterinarian para sa condukta sin
pahimulate sa 79 na mga hayup, karabaw, baka, nan inupod ta man an
bakuna kontra rabies para sa 752 na mga kaayaman.
16. Nakadistribuer man kita sin 200 na pidaso sin mga educational materials nan mga basahun para sa mga paraoma nato.
Sa lado naman sin Fisheries o pangisda, na mao an sayo sa mayor na pagbuhay san mga taga-Bulan, ini an mga inhinguha tabi san municipio ta:
1. Nagdistribuer kita sin 13 na bottom set gill nets o hikot para sa pili na mga
paraisda hale sa coastal barangay;
2. Nagpalit -hikot man kita sin legal na hikot didto sa 15 na paraisda na illegal na hikot an ingagamit;
3. Naghatag man kita sin nets nan crablets sa grupo sin Butag Aquasilviculture Fishermen Group. 15 na parakasag an nakinabang sini;
4. Hale man sa Department of Agriculture nakaayo kita sin 11,000 na fingerlings o piyak sin isda, nan ini inbuhian ta sa mga salog, dam nan open water sa 11 na barangay didi sa Bulan;
5. Sa sayo na demo farm sa San Rafael, nagkondukta kita sin semi-intensive milkfish culture training;
6. Padagus an implementasyon ta san Fishery Laws mala ngane kay 20 na paraisda an nadakop ta na nan duwa sini sinang-atan ta na kaso sa korte, dahil sa paggamit dinamita; Sini lang na nakaagi na Disyembre 22, kinumpiskar nato sa relanse an dininamitahan na sobra 80 kilos na sibubog.
7. Sige man nato an monitor san Red Tide na niyan apektado an Sorsogon waters; Sa katunayan nagkumpiskar an ato Market administration sin mga baduy na hale sa Sorsogon Bay na dire dapat ipabakal sa relanse;
8. Hinatagan ta man insentibo an 10 na paraisda na nagsalbar sin pawikan nan mga dolphins didi sa kadagatan san Bulan;
9. Pormal nato na in-organisar san Oktubre, sa danun san Municipal FARMC, Maritime Police, PNP, Market Administration, MAO, an Bantay Dagat Task Force, na kompuesto sin 75 na miembros san mga coastal barangays para magdanun sa municipio sa pag-priber sin illegal na pangisda.
10. Dahil sa Fish Scare na nangyari o nagkaharaduk an mga tawo na magkaraon isda dahil sa balita na an mga isda possible nahiluan sin endosulfan hale sa lumubog na barko Princess of the Stars san Hunyo, naapekataran an pagbuhay san mga paraisda ta nan an mga paratinda sa relanse. Kaya an hinimo ta, kaupod an taga- Provincial Agriculture Office nan MAO, nanguna ako sa Fish-eating Demonstration sa may relanse nan ipaimud sa tawo na dire man kita apektado. Bilang lider dapat ako manguna sa mga bagay na ini na dire mawaraan pag-asa an mga kabungto ta dahil pagbuhay nira an nakataya.
Sa lado sin Kooperatibismo, o an programa para sa mga Kooperatiba, pormal na inluchar san ako Opisina an Municipal Cooperative Development Program nan an pag reorganisar san Municipal Cooperative Development Council san nakaagi na Hulyo 17. An in-appoint ko na consultant sini na programa mao tabi si dating Board Member Joy Dellomas, na labi kaaktibo sa cooperative movement. Siya an magiging kadanun ko basi lalo nato mapakusog ini na programa kun haen daghan an makinabang. Sa katunayan, nakiistorya an cooperative council sa Land Bank of the Philippines basi madanunan an mga grupo na ini na mapaunhan an kanira mga negosyo nan madanunan an mga miembro san kada grupo. Sa paagi san MCDC may-on na kita sin sayo na coordinating agency .
Sa presente tabi, padagus an konstruksiyoin nato san bag-o na Wet Market para sa mga paratinda isda nan karne, nan pag nahuman ta na ini na Wet Section duon ta ibalyo ini na mga paratinda nan yadto na mga dry goods traders didi sa may pader ni Mr. Benjamin Yu sa Padre Diaz Street sa sulod san relanse basi mapaayos ta man an sector san transportasyon sa luwas. An kantidad sini na wet market labi un milyon de pesos.
San Enero, inbatugan ta na tabi an operasyon san Municipal Slaugherhouse didto sa Barangay Zone 7. Didi na tabi an pagbuno nato sin mga orig nan mas malinig,dianis na lugar ini kumparar sadto na luma na carneceria didto sa barangay Obrero. Nan sa paagi sini na karnecieria, mas nakaseguro kita sin mas malinig nan mayad na karne na nag-aagi sin inspeksiyon san ato meat inspector.
Sayo sa inmamalaki nato na programa ini na Tinampo-para-sa-Progreso Program. Dapat marealizar san ato mga nagkapera na kabubungto na dako-dako an impact o epekto san programa patinampo sa pag-unhan san kamonidad. Kun mayad an tinampo, madali an komersiyo, madali an pagbiyahe san tawo, madali an progreso. Kaya ngani mantenido tabi nato an Heavy Equipment Program. Maski luma na an mga kagamitan nato na naipundar pa san gobierno local san panahun ni Ex Mayor Guiming, padagus ini sa pag-asikaso nan pagmantenir san ato mga tinampo sa barangay farm-to-market roads. Idagdag pa nato didi an padiyo diyo na mga pasemento nan imprastraktura na kaya pondohan san municipio. An mga tinampo padagus nato inmantener sini na taon maski ngane kada y vez, nararaot san mga maraot na panahun. Pero dahilan sa padagus an ato programa, maski puropano, an Bulan an bungto didi sa Sorsogon na may mga mayad na barangay road:
1. Kun matatandaan nato, daku-dako na baha, sayo sa pinakadako sa kasaysayan san Bulan nan Sorsogon an nag-agi sa ato san nakaagi na Pebrero 21-22. Naraot an 80 porsyento san mga tinampo ta. Pero dahil san ato Heavy Equipment Program padagus nato na narehabilitar, in-improve, inmantenir, inrepair, in regravelling: Lahong to Beguin Road, Pawa to Lahong Road, Fabrica to San Rafael Road, Abad Santos to San Juan Daan Road, San Juan Bag-o to Abad Santos Road, Fabrica Crossing to Otavi Road, San Ramon Crossing to Butag, Beguin to Jamorawon Road, Jamor-awon to Liman Road., Liman to San Francisco Road, Jp Laurel NIA Road, Hiway Crossing to Somagongsong Road, Hiway to BLISS Road, Buntay to Calomagon Road, Calomagon to Antipolo Road, Barangay Taromata Road, Busay to Calpi Road. Aram ko daghanun pa an mga bisayon ta na tinampo pareho san Calpi-Bical to Dolos Road, nan Padre Diaz Road pero dire kita nagpapahuway sa pag-asikaso san Farm-to-Market Roads na mao an pinakabuhay san ato mga barangay.
2. May mga padiyo diyo man kita na mga Infrastructure projects na importante man sa pagbuhay san tawo sa barangay; pareho san mga minasunod: Jamora-awon construction of riprap, Dolos road concreting, Zone 4 road concreting, Marinab road concreting, San Rafael construction of footbridge, Magsaysay repair of bridge abutment, Concreting of Fabrica-San Rafael Approach, Marinab Approach concreting, Pawa Approach concreting Calpi construction of river control/ slope, Inararan repair of spillway nan construction of flood control.
San Abril 28, 2008, onra san mga taga-Bulan na bisitahon kita ni Presidente Gloria Macapagal-Arroyo sa pagluchar niya san Central Philippine Nautical Highway para sa RORO. Kaupod ni President GMA si DOTC Secretary Leandro Mendoza nan mga haralangkaw na opisyales san Bicol Region. Kun madagos ini na RORO, dako an magiging kaambagan sini na programa para sa ekonomiya san ato bungto.
D. ENVIRONMENT o PROGRAMA SA KAPALIBUTAN:
San Octobre 3, inrecibe san bungto san Bulan hale kan DILG Secretary Ronaldo Puno an National Level Award bilang Model Town on Good Practice in Local Governance-Facility for Adaptation and Replication (GO-FAR) Program.
San November 20, inrecibe ko man tabi hale kan Vice-President Noli De Castro an Punong Payan Award of Excellence for Solid Waste Management Category- National Award san League of Municipalities in the Philippines.
San sayo kataon, kita tabi an Regional Saringgaya Awardee for the Ecology.
Entero ini na mga premyo o award na narecibe ko o san bungto ta alay nato sa kada taga-Bulan.
Dahilan san nakikilala na an bungto ta sa Ecological Protection nan Solid Waste Management Program, indadayo na kita san mga hale sa iba na lugar basi adalan lang an programa ta o imudon an lugar ta lalo na an Ecopark. Yaa tabi an listahan san mga grupo sin tawo o LGUs na nagbiista sa ato para sa kanira mga educational tours on Solid Waste Management:
1. Agosto, mga taga-Cataingan , Masbate an nagbisita;
2. September 19-20, mga estudyante hale sa U.P. National College of Public Administration and Governance, Diliman Campus;
3. Octobre 28, mga estudyante hale sa bilog na division san Sorsogon para sa kanira Youth for Environment in Schools o YES-O;
4. November 20-21, 20 na buses sin mga estudyante hale sa Sorsogon National High Scool;
5. December 15, Study Tour san Liga ng mga Barangay hale sa Tigaon , Camarines Sur;
6. December 22, Learning Journey san mga Barangay Officials hale sa Poblacion, Sta. Elena, Camarines Norte.
Niyan na Enero nan Pebrero, inaasahan ta na maarabut an nagkapera pa na mga LGU’s basi mag-adal san Good Practices nato sa Solid Waste Mangement. An Magarao, Camarines Sur, Bato, Catanduanes, nan Paracale , Camarines Norte, nan iba pa para sa kanira Inception Workshop na kita na mga taga-Biulan an matukdo sa kanira.
An programa ta sa kapalibutan mao niyan an sayo na modelo sa bilog na Pilipinas kun kaya ngane, indadayo na kita nan nakikilala na an Bulan. Dire ini mangyayari kun dire tabi sa kooperasyon nan partisipasyon niyo.
Sa sulod sini na taon, san March 24, pinal na nato in-implemetar an Waste Segregation policy nan an “no- segregation , no- collection policy” san basura. Nan dahil may mga programa kita sa recycling and re-use, an dati na 20 metric tons per day na basura na nakukuwa san mga truck ta, niyan nabawasan na, naging 15 metric tons na lang per day.
Daghanun an mga aktibidades nato sa bilog na taun 2008. Huyaa tabi an mga minasunod:
1. San Marso, inkondukta nato an “Bayabay sa Tinampo” o Information, edication campaign tungkol sa environment programs nato;
2. Pebrero hasta Marso, in-implementar nato an Mayor Helen Poblacion Improvement Program; paayus, palimpiya san mga kanal sa poblacion, pagayun san mga parking areas , pagpintura san mga gutters nan mga poste san ilaw;
3. Inluchar ta man san Marso an Search for the Cleanest, Greenest and Model Poblacion Barangays on Solid Waste Management . Katuyuhan sini na ma-enganyar ta an mga barangay sa poblacion na maghiringuha sa pagpakay-ad man san kanira mag lugar bilang parte san kabilugan na paghinguha nato entero sa municipio. Huyaa tabi an resulta kada bulan batug san iluchar nato ini na pakontest:
Marso: Zone 8, First Place; Zone 1, second; Zone 5, third
Abril: First Place an Zone 8, Zone 4, second; Zone 1, third
Mayo:Zone 8 an First Place; Obrero, second, Zone 5, third
Junio: Zone 8, first; Obrero, second, Zone 4, third
San Hulyo, inbarahin ta ini na mga barangay sa duwa na kategoriya, nan an pag-evaluar, naging quarterly o kada tulo kabulan na.. Category A an entero na Zona san Poblacion; nan Category B an entero na Adjacent Barangays. Kaya mao ini an minasunod na mga resulta:
July, August, September Quarterly evaluation:
Category A: Zone 8 first, Zone 4 second, Zone 5 third;
CategoryB: Obrero first; Sta Remedios second; Managa-naga, third
An para sa 4th Quarter evaluation tabi, October, November nan December,
sa Barangay Night 2009 na nato i-anunsiyo.
4. San Agosto hasta Septyembre, inkondukta nato an duwa ka bulan na Symposium/Infromation drive tungkol sa solid waste management nan global warming and climate change sa mga escuelahan san pobalcion nan roadside barangays
5. San Septyembre, inkondukta san DILG Regional Office an Capability
Building Activity for Bulan Good Practice Project Team sa irarum san DILG GO-FAR Program. Intukduan na an project team ta kun pan-o i-handle san municipio an mga maarabut na bisita sa Bulan.
6. San Octubre 3-4, inkondukta nato an ika-opat na Annual Fiesta sa
Kabubudlan 2008 didto sa Calomagon Ecopark. Labi 5,000 na mga tawo, hale sa mnalaen-laen na lugar sa Bulan an nag-entra sa mga aktibidades nato lalo na an tree-planting activites ta . Nagkaigua man kita sin Laro ng Lahi, Environmental Film showing, overnight camp-out, pa disco nan banal na misa.
Gusto ko tabi pasalamatan an entero na barangay, escuelahan, mga organisasyon nan mga fraternity sa padagus niyo na pakisumayo sa ato programa pangkapalibutan. Nan gusto ko man tabi hatagan onra nan pagpasalamat an Technical Working Group sa pamumuno ni Ms. Kelly Tan kay sira an dako ko na kadanun basi maisulong ko ini na bisyon para sa Bulan.
An goal o katuyuhan nato tabi sini na environment program mao an ” Building a small space of hope in the big wide face of Mother Earth.”
E. NUTRITION:
An programa nato sa nutrisyon o pagpakay-ad sa salud san ato mga kabatan-an nakasulod man tabi sa mga departamento san Rural Health Unit, Municipal Social Welfare and Development Office, Municipal Agriculture Office nan koordinado man ini sa Department of Education.
In-appoint ko tabi sa Municipal Nutrition Committee bilang Action Officer mao si Annie Lolos. Siya an nagsusubaybay san entero na aktibidades sini na comitiba.
Sa sulod sini na taun, pareho man san sayo kataon, in monitor san ato Nutrition Committee an status san nutrition san ato mga kabatana-n batug sa pre-school hasta sa elementary level. Kumpleto an mga datos nato hale sa DepEd, MSWDO, RHU nan ini in-eebalwar nato bulan-bulan basi masubaybayan nato an kamutangan san mga bata.
May-on kita na-monitor na 598 pre-schoolers nan 195 na elementary-level pupils na undernourished hale sa 13 na barangay san Bulan.
Batug na Oktubre hasta niyan na Disyembre, nagkondukta kita sin supplemental feeding tolo kabeses an semana para mapakay-ad nato an nutrition status sini na mga bata, nan ini na aktibidad inhihimo nato didto sa Alberto De Castro Elementary School sa Sabang, Zone 2. Naniwala kita na kaipuhan consistent an feeding program para maka-cope up ini na mga bata. May sistema kita sin pagmonitor kun na-attain na nato an obheto.
An municipio san Bulan ungod sa pagpatupad san Over-all Implementation san Philippine Plan of Action for Nutrition. Sa katunayan sayo kita sa mga bungto san probinsiya na positibo an ebalwasyon sa pagpatupad sini. Nan sayo kita sa pinakadiyo an prevalence of malnutrition.
Sayo na grupo na kadanun ta sa comprehensibo na implementasyon san programa mao an BNS o Barangay Nutrition Scholars. May-on kita sin 72 enrolled BNS sa 57 na barangay. Onum na barangay an wara pa BNS. Maski baga nasa subsidiya san barangay ini na mga BNS, alagad, nag-aasiste pa gihapon an municipio sa kanira.
San nakaagi na Disyembre 18, nagkondukta kita sin sayo na feeding program para sa 1,500 na kabatan-an sa Plaza Rizal. Inpapasalamatan ta man tabi an nagkapera na mga kabungto ta na personal nan pribado na nag-pi-feeding sa mga lugar nira. Salamat po sa bulawan niyo na mga boot na madanunan ini na mga undernourished na mga bata. Ingagahuyan ta man an mga kabungto nato, lalu na an mga fraternities nan civic groups o an mga nasa abroad na kabungto na gusto magdanun, open po an municipio sa magiging pagdanun niyo. Ikoordinar lang po nato sa Municipal Nutrition Committee.
San nakaagi na Disyembre 28, binisita kita sin sayo na grupo sin mga Canadian nan Australian Nationals na nagdonar sin weighing scales o timbangan san mga bata. Ini na pakikoordinar sa paagi san kagahuman san Municipal Nutrition Committee.
F. PUBLIC SAFETY AND DISASTER RISK REDUCTION PROGRAM:
Sini na taun 2008, inagihan man kita sin mga kalamidad na nangaipo sin aksyon san ato gobierno local, lalo na san Municipal Disaster Coordinating Council o MDCC. San Pebrero , sobra sayo kasemana kita inuran sin makusugon nan naranasan ta an sayo sa pinakadako nan pinakahararum na baha didi sa bungto ta san Pebrero 20 hasta 22. Ini an ikaduwa sa daragkuon na baha na tuminama sa ato sa sulod sin duwa kataun. An sayo nangyari san Mayo 2007.
An kaayadan lang sa naging paghanda nato kay Pebrero 15 pa lang naghinguha na kita makikoordinar sa Provincial Disaster Council nan Pebrero 18, inaktibar ko na an MDCC nan an mga BDCCs. Naging ungod an pabayabay nato sa radio, mobile patrols, BDCCs, nan entero na klase na alarm system inhimu ta.
Dahilan sini, wara kita sin nai-rehistro na namatay dahil sadto na baha. Pero dire nato naibitaran an destroso sa mga pananum, mga negosyo, fishponds, nan mga imprastraktura. Nadanyos an agrikultura nato sa kantidad na 11 milyones pesos, nan sa imprastraktura umabot sa 30 milliones pesos. Daghanun na pamilya an in-ebakwar ta nan inayudahan san MSWD nan MDCC sa mga evacuation centers. Entero an 63 na barangay puro may mga evacues na nairekord. Alagad naging preparado kita sa sitwasyon na ini.
San Hunyo 20-22 uminagi an Bagyong Frank nan san Septyembre an Bagyong Pablo, alagad sa entero na mga maraot na panahun na ini, permi naging preparado an MDCC. Wara sin buhay na nabutang sa peligro dahil sa kahandaan san mga taga-Bulan.
San Nobyembre 14, nasunog an sayo na block kun haen daghan na negosyo an nakatindog. Pasalamat kita sa mga nagresponde na bumbero hale sa iba na bungto, nan lalo na an Bulan Fire Protection Unit nan Bulan Filipino Chinese Chamber of Commerce Fire Brigade nan an manlaen laen na organisasyon na nag-akuder basi dire na ini magkalat sa iba na lugar sa Sona 6.
Sayo sa inhimo nato dahilan sini na paghampang nato san mga kalamidad mao an pag-organisar nato san Bulan Rescue Team na pinamumunuan ni Konsehal Simmy Gerona. Ini na action team kompuesto sin lima katawo na magagahuyan maski nanu na oras kaipuhan lalo na kun panahun sin kalamidad o emerhensiya Ini na grupo may pormal nan propesyonal na training sa disaster situations.. Nan sa koordinasyon sa Pulis, Kabalikat, BEAT, nan MDCC, epektibo ini na grupo na makaayuda kun kaipuhan. Pasalamatan ta man tabi an National Office of Civil Defence dahil sa an Bulan tinagan nira sin duwa na lifeboat na magagamit sa mga emergencia.
An Bulan Rescue Team nakaayuda man sa pag retrieve sadto na unom na bangkay na napadpad didi sa kadagatan san Bulan hale sa Romblon sa lumubog na Princess of the Stars san Sulpicio Lines dahil sa Bagyong Frank.
Sa niyan tabi, lalu nato inpapakusog an koordinasayon nato sa RDCC nan Provincial Disaster Coordinating Council, lalo na ini na in organizar ni Gobernadora Sally Lee na Provincial Public Safety Office.
Sa lado tabi san transportasyon. An Bulan sa niyan may-on na sin dako na volume sin public transport vehicles lalo na sa poblacion. Nakarehistro na kita sin sobra sangribo na pedicabs, 1400 na motorized tricycles, 40 na public utility jeepneys na miembro san asosasyon didi sa Bulan, 12 na minibuses, 10 na aircon vans, nan poco mas o menus, 30 na manila bound buses, Idagdag pa didi an ginatos na mga single motorbikes, mga bisikleta nan mga private vehicles nan trucks. May-on man mga kolorum na mga sakayan na ingagahuyan nato na magparehistro na san kanira mga sakayan. San 2005, nakarekord kita sin 199 na aksidente, nan san 2006, 225 na aksidente sa tinampo , kadaghanan sa single na motor nan tricycle. Nan kada taun nagdadagdag ini na statistika sin aksidente.
Sa niyan, mahigpit kita sa pag-implemntar san Annual Orientation Seminar para sa mga nagkukuwa sin MTOP o MPOP. Dire ta in tatagan prangkisa an mga nasa tricycle o padyak na wara sini na seminar. Kaya kun wara sin permit an sakayan san mga nagpapasada puwede ini masita dahil sa pagiging kolorum. Ikatolong taun na ini na inhihimo ta.
Sayo pa sa katuyuhan sini na seminar an basi makaaram an mga drivers ta sin traffic rules and regulations nan makaibitar sa aksidente.
San Disyembre 2-5, nagpakondukta ako sin opat kaadlaw na seminar training workshop para sa treinta na tanods san poblacion, onum na traffic officers, mga pulis na naka-assign sa traffic section nan mga empleyado san municipio. An nagtukdo sa kanira sayo na eksperto hale sa LTO. Sa Enero niyan na masunod na taun, pormal na matrabaho na tabi an traffic management team nato sa poblacion, basi tabi maging trangkilo nan disiplinado an saato trapiko.
Gusto ko man tabi ireport sa iyo na ini baga na paradahan san mga traysikol ta sa hampang san Botika Mayralda, hampang san Diamond Bakery, hampang san Plaza Rizal nan sa may kara Dopols, inpaayus man tabi nato yuon bilang parte san ato programa sa mas bisay na pagparada. Kun mahuman na tabi an wet market section, ibabalyo ko na tabi entero ini na mga paratinda didi sa almacen ni Mr Bina Yu, nan ipapahingayad ko man nan pagayunon an mga paradahan san mga paratraysikol duon. Pati na tabi yadto na sa may Zone 6 area. Sayo man ini sa mga magayun na plano na naisip ni Konsehal Dondon De Castro bilang Chairman san Committee on Public Utilities., nan gusto ko maimplementar nato ini sa 2009. Sa otro taun, magiging magayun na yuon na lugar sa may paradahan san relanse apesar na mas dire na peligroso sa mga pedestrians nan motorista nato.
G. SERBISYO SOSYAL:
Madagdag pa ako sin report tungkol sa mga Social Services Program, puwera san mga namensiyonar ko na kanina.
Kun iisipon baga tabi, entero ini na mga programa nato puro social services, o mga programa para sa tawo, particular para sa mga taga-Bulan.
Pilosopiya political san ako Administrasyon na , “Man is the center of all development”. Kaya ngane tabi, sa abut san kakayahan san municipio, entero an programa nato puro para sa kaayadan san mga taga-Bulan.
1. Sa paagi san Department of Environment and Natural Resources, nan sa ayuda sa pagproceso san ato Tasador Municipal o Assessor’s Office, narealizar nato an pagdistribuer sa programang “Handog Titulo Program” sin 600 hektaryas na ingod sa Barangay Sagrada nan Quezon para sa 275 na recipients;
2. Inasistehan san municipio an mga residentes san Barangay Somagungsong para sa kanira socialized resettlement site para sa 210 na lote;
3. Sa lado san social care san MSWDO, may nai-rekord sa municipio na 18 na kaso sin Children in Conflict with the Law o mga bata na delinquente, inasikaso ini san mga personnel ta basi madanunan an mga bata na ini segun sa Child and Youth Welfare Code.
4. Sa lado san Women Welfare Program, may naireklamo sa municipio na 31 na kaso sin pang-abuso sa kababayehan, 19 an physically battered women., 7 na kaso sin economic abuse, 5 na kaso sin emotional and psychological abuse. Tolo na sini an nasang-atan ta sin kaso dahil sa pagmaltrato sin babaye. Inpapatanidan ta an sin-o man na ugali an mag-pakulog babaye o asawa o bata na dire maalang-alang an gobierno local na idemanda an sino man na naglalabag san batas sa pagprotehir san kababayehan.
5. Sa problema sin pang-abuso sa mga kabatan-an , nakarecibe kita sin 34 na kaso sin pang-aabuso sa mga bata; 13 na kaso sin rape, 8 an insang-atan na kaso, 5 an nasa imbestigasyon; sa kaso sin acts of lasciviousness o pangbastos sin bata , may 6 na recorded, nagsang-at na kita sin sayo na kaso, 5 an nasa proceso; sa kaso sin pagpakulog bata, 9 an naireklamo, 1 an may kaso; sa kaso sin trafficking, 6 na hale sa Matnog an inbalik ta sa Matnog for referral sa kanira MSWDO. In papadumdum nato an sino man na tawo na mang-abuso bata, lalo na kun kapamilya, na dire kami mapahunod sa iyo kun an kaayadan san bata an nakataya.
6. Sa lado man sin paghatag mga ayuda pinansiyal sa mga nangaipo: 1,173 katawo an nagrani sa ako opisina para ma-ayo sin mga ayuda medical, pangpalubong, nan iba pa na asistensiya na nagkakantidad sin 1,485,245 pesos; Para sa Assistance to Individuals in Crisis Situation o AICS, nakahatag kita para sa 230 katawo sin 77,675 pesos;
7. Sa serbisyo san truck sa mga burial services, nakapahudam kita san sakayan sin 135 na beses;
8. Sa lado san Senior Citizens, padagus an saato pagimplementar san Senior Citizens Act, kun haen nag-iisyu kita sin Senior Citizens Discount Booklet nan IDs para sa mga benepisyo san mga kagurangan ta. Sa niyan naka-isyu na kita suon na mga papeles para sa 3,185 katawo . Organizado ta naman an harus entero na mga senior citizens sa kada barangay. Si dati Konsehal Joe Tan an in-appoint ko na OSCA chairman o Office of the Senior Citizens Affairs.
H. MGA PROGRAMA SA REHISTRO SIBIL:
An opisina san Civil Registrar may-on man mga programa basi mapakay-ad nato an civil registration san mga taga-Bulan. Batug na Enero hasta Disyembre 2 sini na taon, nakaisyu an opisina sin sertipiko para sa 2,095 na mga bag-ong panganak na babies, 228 na kinasal, nan 478 an binawian sin buhay sa mga taga-Bulan. An presente ta na populasyon nasa poco mas o menos 95,000 katawo na.
Nagkondukta man sin mga Mobile Activities an LCR basi makakadto an opisina sa mga barangay nan makadanun sa civil registration. An mga lugar na nabisita san LCR mao an mga Barangay san Obrero, Namo, Calomagon, Zone 4, Zone 6, Padre Diaz, Managanaga, Zone 2, Beguin, San Isidro, Nasuje. Nagpa-Mass Wedding kita sa Calomagon san Mayo.
I. AN SANGGUNIANG BAYAN:
An Sangguniang Bayan sayo sa dako na kadanun san ako Opisisna nan san mga departamento sa paghimo sin mga programa san Gobierno Lokal sa paagi sin mga kaipuhan na lehislasyones o mga batas-lokal. Ini sa pamumuno san ato Vice-Mayor na si Honorable Manuel Gogola.
Sa sulod sini na taun, nakahimu nan nakapasar an Sangguniang Bayan sin 68 na mga resolusyunes nan 9 na ordinansa. Presente man sira naghihimu sin mga pag-adal para sa pag rebisa san Municipal Revenue Code nan Comprehensive Land Use Plan.
Basi mapakay-ad lalo an kanira mga pagtrabaho sa sulod san Konseho, ini na mga miembros san Sangguniang Bayan nagpakondukta para sa kanira kaayadan sa trabaho sin sayo na Training -Workshop on Parliamentary Procedures and Administrative Investigation san nakaagi na Oktubre 20-21. Ini inasistehan san ato DILG Office.
J. BULAN INTEGRATED TERMINAL PROJECT:
San Disyembre 17, eksakto sangtaon na san abrihan nan mag-operate na an Bulan Integrated Terminal.
Ini na terminal sin mga bus, sayo baga na plano segun sa Urban Expansion Program san Municipio , sa dahilan na nag-dadako an bungto ta nan kaipuhan ta na i-plano an paghiwas nan pagdako san poblacion. Sa sulod sin 10 o 20 anyos batug niyan, ini na presente na poblacion maiswag na an development paluwas san Banuang Daan River . Sayo pa, maski diin kita na ciudad o bungto magkadto, kadaghanan san kanira terminal yadto na sa luwas san boundary san poblacion o sentro, Sayo ini na long term-planning na nangaipo sin pagsabut san ato mga kabungto.
Batug na iplano nan intindog hasta na mag-operate na ini, naging kontrobersiyal ini na proyekto. Sa katunayan, an mga tawo na dire naruyag sini lalo na an mga nasa lado san opsisyon sa politika local nagsang-at sin kaso o reklamo kontra sa ako bilang mayor.
San Oktubre 2007, san sayo kataun, kinasuhan ako san mga nagpetisyon, sa pamumuno ni Atty Redentor Guyala nan Albino Guyala, kaupod an siyam na iba pa sin kaso sibil na mandamus, temporary restraining order nan writ of preliminary injunction sa Regional Trial Court Branch 65. Alagad san Enero 10, 2008, binasura san Korte ini na kaso nira kontra sa ako. An hinimo nira nagsang-at gihapon sin Motion for Reconsideration. San Abril 10, 2008, In orderan ako san Korte na maghatag sin sinumpaan na kasuratan na entero an papeles san Terminal in sumiter ko na sa COA o Commision on Audit. In himo ko tabi ini.
Pakatapus sini na order san Korte, nagsang-at gihapon ini na mga kalaban mi sin panibag-o na Motion to Suspend Operation of Bulan Central Bus Terminal sadto mismo na Abril niyan na taon. Dinagdagan pa nira ini sin sayo na klase sin supplemental petition para sa COA. Alagad san Oktubre 20 niyan na taon, binasura na naman san Korte an kanira Motion to Suspend Operation san Terminal, pero tinugutan sira na marekesa an mga papeles sa COA tungkol sa Terminal. Komo wara man kami intatago, kumporme ako sini na desisyon.
Pero dire pa sira nakuntento san desisyon san Korte san Oktubre 20, nagsang-at gihapon ini na mga nagpetisyon sin sayo na Motion for Partial Reconsideration. Alagad, san nakaagi na Disyembre 12, binasura na naman san Korte an kanira petisyon.
Dire ko aram kun san-o man lang ini maurudong na mga tawo, an imud ko ngane dire ini maurudong. kaya ako man preparado sa paghampang sa kanira. Aram ko na an permi motibo sini politika . Kunsabagay sayo kita na demokratiko na nasyon, nan may derecho man sira maghaput maski hanggang sa Korte Suprema. Alagad, naoogma ako na maski porupano maaram an Korte ta maghatag sin desisyon nan hustisya nan ini na mga petisyon nira ibarasura san Korte.
Sa niyan tabi, fully operational na an Terminal ta. Otsenta porsyento san mga nag-aagi didi mga hale sa Isla san Ticao nan Masbate Mainland. Nan daghanun na na positibo na karanasan o pangyayari an ato nairekord. Mas organizado, mas trangkilo, mas malinig, mas kumbeniente, mas disiplinado an transport system nato dahil sa terminal. Tutuo na may mga nai-encuentro pa kita na mga problema o may narerecibe pa kita na mga reklamo, pero insigida nato ini inaaktibaran, lalo na san Terminal Management nan kapulisan ta. Sangtaun pa lang tabi ini nan kun baga sa tawo, bataonun pa, pero, maski ngane sa niyan pa lang in-place na an entero ta na kaipuhan para sa kaayadan san mga nagbibiyahe nato na mga kabungto nan kapuwa kataraning na bungto. Maabut an oras na lalo nato ma-iimprove an sistema nato sa Terminal. Mismo an mga tag-ibang lugar na apresyar sa ato dahilan sa inhihimo ta sa terminal. Dire ko na tabi isaysay pa an mga positive records nato kay halabaon ini.
Batug san itindog an terminal, nakarehistro na kita sin poco mas o menus 300,000 mil katawo na naggamit paluwas nan pasulod san terminal. Nakapadispatsa na kita sin poco mas o menos 8,500 na biyahe paManila puwera pa san biyahe hale Manila, nan nakalikom na kita sin gross income na 2.6 milyon pesos. Maabut an panahun na marerealizar nato na mayad an foresight o pananaw sa puturo san ato mga lideres sini na bungto.
KONKLUSYON:
Daghanun pa tabi an gusto ko ipaabut na accomplishments san Administrasyon ko, pero insumada ko lang an mga sa paniwala ko mga importante na puntos na dapat maaraman tabi niyo sa paagi sini na Report.
Bilang lider, ina nan mayor san padaba ta na komunidad, pagsadire niyo ako. Nan ini inpanuga ko sa iyo sa kampanya, nan oro-adlaw ko indudumdum. Nan ini inpapanindugan ko. May mga panahun na sa katrangkiluhan san ako pagturog kun katutnga may napukaw sa ako sa balay kay may nangaipo san desisyon ko o aksyon ko bilang lider. May mga panahun na nadesisyon ako na aram ko may makukulugan sin buot lalo na kun kaapin sa politika o parientes, alagad inpipiyongan ko ini kun kaayadan san kadaghanan o san bungto an nakataya. May mga panahun na habu na magkiwa san lawas ko kay pagal na ako maghapun sa opisina pero napirit ako na himuon yuon na trabaho dahil obligasyon ko bilang lider nan mayor. Wara man tabi sin Mayor na otso oras lang an adlaw para sa trabaho pareho san ordinaryo na empleyado.. Magurang ako san bungto ta nan an sayo na magurang dapat aligmata sa pangaipo san kaniya pamilya.
Kaya ngane, nahiyom na lang ako , kun may mga tawo, na dahil sa politika, an paghuna mo sira lang an maaram magmakulog sa komunidad . As if patriotism and love for community is exclusive!. Didi ko naimud nan nareparo an ati san politika na may mga nagkapira na tawo na dahil gusto man magpakila na padaba nira an komunidad hihimuon an entero na ratakon, dustaon nan pakaraoton ka. PERO, didi ko man naimud nan namatean an rinibo na mga taga-Bulan, bata nan gurang, pobre nan mayaman, na silensyo na nagpapadaba sini na bungto nato sa paagi sin pagpartisipar sa mga programa nan mga aktibidades san komunidad.
Dire tabi ako nagrereklamo o nag-aagrangay sa gub-at san responsibilidad nan obligasyon san katungdan na intiwala, inkumpiar nan inhunod niyo sa ako. Gusto ko ipaliwanag na kun may mga kakulangan man kami na opisyales niyo, o ako bilang mayor niyo, an saiyo pagsabut nan pagpasensiya o dispensa an inaayo namo. Abierto tabi an saako opisisna sa mga agrangay man niyo tungkol sa amo kakulangan. Naniwala ako na mas may bunga na dianis an dialogo kaysa komprontasyon nan pakihiran o pakaraot..
Naging tradisyon na didi sa bungto ta, batug san mag-ingkod mayor si Guiming nan magsalida man ako, an municipio nato an sponsor san New Year’s Eve Mass sa simbahan. Sa atubangan san Altar nan sa hampang niyo entero, nagpapakumbaba kami sa mga kakulangan , kaluyahan, mga imperfeksiyon namo bilang lider sin sayo na komunidad. Nan permi kami naayo pangadye hale sa iyo na gabayan kami sin sayo na solomonic wisdom para sa Bulan.
Sa solod sin 12 y media kataon, batug san 1995, intugutan niyo kami sin pambihira na tiwala sa pagrenda san komunidad ta. Inpapaisi tabi namo kamu na dire namo yuon insasayang na tiwala niyo. Gusto namo makabilin sin sayo na legasiya sin liderato na may onra nan integridad lalo na para sa mga kabatan-an nato didi sa Bulan.
Bag-o tabi ako magtapos sini na Report, imbitaran ko tabi kamo sa tradisyonal na New Year’s Eve Fireworks Display pakatapos san New Year’s Mass na i-sponsoran san Gobierno Lokal. Makadto tabi kirita pakatapos san Misa sa may Pier 2, dire na sa Plaza, kay basi maibitaran ta an aksidente o sunog. Puwede man kita mag-imud sa may Pier Uno. Matatan-aw man ini na fireworks display hale sa baybayon san Zona 2 pakadto sa may Zona 7.
Asahan po niyo na padagus an pagpadaba namo sa komunidad ta. Wara madanun sa bungto ta kundi kirita.
Sa ngaran san ako Pamilya, ini an saiyo mayor, HELEN DE CASTRO, nagpapakumbaba tabi sa iyo. Inpapaabut ko tabi an sayo na Maogmang Pasko nan pangadye ta an Progresibong Bag-ong Taon 2009!
Loren Legarda, a Filipina senator. Loren’s love for trees is known, a love which manifested itself early in childhood. She claims to have had a happy childhood “climbing trees and playing jackstones” in that Malabon compound where she grew up. She took this love for the trees with her all her life. Last year, her “Luntiang Pilipinas” (Green Philippines), the urban forestry program founded by Loren which has already planted millions of trees across the Philippines, celebrated its 10th Anniversary launching at the same time the 10 million trees campaign. It’s a plus for all of us Filipinos, for nature and for the other species dependent on trees. Indeed, it’s much more pleasant to imagine to have 10 million trees more, than to have 10 million trees less in the few years to come.
Joyce Kilmer, an American writer, poet and soldier, a man from another place and time. He was born on December 6, 1886 in New Brunswick, New Jersey. Joyce Kilmer wrote the famous poem “Trees” on February 2, 1913, in the Kilmer home in Mahwah, New Jersey. Every pupil on earth taking up American literature knows this poem- or has to memorize this poem at one point in his elementary years. Let’s visit this poem again: 
The Unknown, a German sniper.
Bulan Observer 
October 15, 2008 at 4:49 pm ·